 Samkvæmt frumvarpi til fjárlaga fyrir árið 2010 verða tekjur 468 milljarðar en útgjöld 555,6 milljarðar.Ríkisútgjöld verða skorin niður um 43 milljarða og beinir skattar hækkaðir um 37,6 milljarða en óbeinir skattar hækkaðir um 25,5 milljrarða.Þetta er mikill niðurskurður og miklar skattahækkanir en ætlunin er að minnka fjárlagahallann um 100 milljarða.Það er samkvæmt samkomulagi við aðila vinnumarkaðarins í stöðugleikasáttmálanum hvernig sparnaðurinn skiptist í niðurskurð og skattahækkanir.Mörgum finnast skattahækkanirnar miklar en niðurskurðurinn er einnig tilfinnanlegur og ef hann yrði meiri þýddi hann miklar uppsagnir á starfsfólki sem mundi þýða aukin útgjöld í formi atvinnuleysisbóta.Hér er því um erfiðan línudans að ræða.Það er bankahrunið,efnahagskreppan sem veldur hallanum á ríkissjóði og mikilli skuldasöfnun.Ríkissjóður hefur orðið að leggja bönkunum til mikla fjármuni til þess að gera þá starfhæfa.Hann þurfti að leggja Seðlabankanu til 300 milljarða þar eð bankinn var í raun gjaldþrota.Og ríkissjóður hefur lagt einkafyrirtækjum til fjármuni,eins og Sjóvá.Síðan mun Ice save skuldin bætast við, ef eignir Landsbankans duga ekki til .
Talsmenn ríkisstjórnarinnar hafa lagt áherslu á það í þessum þrengingum,að allir verði að bera byrðar til þess að koma Íslandi út úr lreppunni. Það er að mestu leyti rétt. Ég tel þó, að aldraðir og öryrkjar eigi að vera undanskildir.Aldraðir hafa skapað það þjóðfélag,sem við búum við í dag. Þeir hafa gengið í gegnum margar kreppur áður enda þótt sú,sem nú herjar á okkur sé sú versta síðan í heimshreppunni.Ég fann fyrir heimskreppunni hér á Íslandi, þar eð atvinnuleysi var hér á landi allt fram til síðari heimsstyrjaldarinnar,sem afleiðing heimskreppunnar. Faðir minn var lengi atvinnulaus og þá voru engar atvinnuleysisbætur. Eina ráð hans var iðulega að fara niður á höfn og trolla kol úr höfninni sem hann síðan seldi fyrir mat. Erfiðleikarnir í dag eru litlir í samanburði við afleiðingar heimskreppunnar á Íslandi.Öryrkjar eiga að vera undanskildir þar eð þeir hafa misst heilsuna og búa við svo erfið kjör,að þeir fara að mestu á mis við þau lífsgæði,sem aðrir njóta. Mannréttindasáttmálar,sem Ísland er aðili að gera ráð fyrir að leitað sé allra annarra leiða áður en kjör aldraðra og öryrkja eru skert.Þetta gerði ríkisstjórn Íslands ekki. Hún skellti á lífeyrisþega kjaraskerðingu fyrirvaralaust.Hún valdi það að skerða kjör aldraðra og öryrkja vegna þess að það var fljótvirk leið. Það er mannréttindabrot.
Í fjárlagafrumvarpinu er gert ráð fyrir því,að ellilífeyrir ( grunnlífeyrir) verði á árinu 2010 8,7 milljarðar,tekjutrygging aldraðra 15,7 milljarðar,örorkulífeyrir 5 milljarðar og tekjutrygging öryrkja 13,4 milljarðar. Þetta er eftir 1,9 milljarða niðurskurð.Ekki eru þetta það háar tölur, að þær setji þjóðarbúið á hliðina.Ellilífeyrir er 1,6% af heildarútgjöldum samkvæmt frv. til fjárlaga.Það hefði mátt sleppa því að skera þessa hungurlús niður eins og gert var 1.júlí sl. Ríkisstjórnin ákvað þá að skera ætti niður í öllum málaflokkum á miðju ári.Sennilega hélt stjórnin að ef hún yrði fljót að skera niður mundi Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn verða jákvæður í garð Íslands. Félagsmálaráðherra hljóp fyrstur til og skar niður lífeyri aldraðra og öryrkja með nokkurra daga fyrirvara! Hann var einna fyrstur að skera niður í stað þess að bíða átekta og sjá fyrst hvað önnur ráðuneyti gerðu. Það var jú búið að segja að hlífa ætti verlferðarkerfinu.En þrátt fyrir niðurskurðinn hreyfði AGS sig ekki. Það eina sem skipti sjóðinn máli var að Ísland gengi frá Icesave málinu. AGS var orðin innheimtustofnun fyrir Breta og Hollendinga.AGS var ekki að hugsa að bjarga Íslandi. Stofnunin var að hugsa um hagsmuni Bretlands og Hollands. Það var forgangsverkefni sjóðsins.
Við niðurskurð lífeyris aldraðra og öryrkja 1.júlí sl. var í fyrsta sinn farið inn á þá braut að skerða grunnlífeyri vegna tekna úr lifeyrissjóði. Svo langt er gengið i því að fjöldi lífeyrisþega er með öllu sviptur grunnlífeyri.Margir telja, að það að afnema grunnlífeyri hjá fjölda lífeyrisþega sé ekkert annað en eignaupptaka og því brot á stjórnarskránni.Fólk hefur greitt alla ævi til almannatrygginga.Þetta hefur verið sparnaður til efri ára og fólk hefur átt von á lífeyri á efri árum. En siðan er þessi lífeyrir strikaður út með einu pennastriki.Þegar alþýðutryggingar voru stofnaðar hér 1936 kom það skýrt fram,að tryggingarnar áttu að ná til allra,vera altækar. 1944 voru tryggingarnar útvíkkaðar og sett lög um almannatryggingar að kröfu Alþýðuflokksins.Þá lýsti Ólafur Thors forsætisráðherra því yfir, að hér á landi skyldi komið á svo fullkomnu kerfi almannatrygginga,sem næði til allra án tillits til stétta eða efnahags, að Ísland yrði á þessu sviði í fremstu röð nágrannaþjóða.Þarna fór ekki á milli mála,að almannatryggingar áttu að ná til allra,án tillits til efnahags. Stjórnmálamenn geta ekki breytt þessu með einu pennastriki og tekið af fólki það sem það hefur sparað. Það er eignaupptaka.
Í fyrstu leit út fyrir,að íslenska almannatryggingakerfið yrði í fremstu röð en síðan dróst það aftur úr öðrum þjóðum. Og í dag stöndum við langt að baki hinum Norðurlöndunum á sviði almannatrygginga.
Niðurskurður í heilbrigðiskerfinu er einnig tilfinnanlegur.Verja á 99 milljörðum úr ríkissjóði til heilbrigðismála næsta ár. Það er mikill niðurskurður,sem bætist við niðurskurð undanfarinna ár. Ráðamann Landsspítala segja að það verði að segja upp fleiri hundruð manns miðað við þennan niðurskurð.Það er þegar orðið þannig,að ýmsir sérfræðingar á spítalanum verða að vinna mikla yfirvinnu nú vegna þess að aðstoðarmönnum þeirra hefur verið sagt upp. Spurning er hvort nokkur sparnaður er fólgin í því. Það er alveg ljóst miðað við niðurskurð hjá almannatryggingum og í heilbrigðiskerfinu,að ekki hefur verið staðið við það fyrirheit ríkisstjórnarinnar að verja velferðarkerfið og enn síður hefur verið staðið við þá yfirlýsingu að koma hér á norrænu velferðarsamfélagi.Ríkisstjórnin verður því að taka sig á.
Björgvin Guðmundsson
Birt í Mbl. 11.oktober 2009
|
