Stundum heyrast raddir eins og þessar: Aldraðir hafa aldrei haft það eins gott og nú. Þeir eiga húsnæði og hafa góða lífeyrissjóði. Og nýlega var haldin ráðstefna, þar sem því var haldið fram,að aldraðir yrðu yfirstétt framtíðarinnar,þar eð lífeyrissjóðir .þeirra væru alltaf að bólgna meira og meira út og aldraðir yrðu þess vegna auðugir í framtíðinni. Er þetta rétt? Nei þetta eru örgustu öfugmæli.Það er aðeins hluti af öldruðum,sem hefur góð lífskjör en mjög stór hópur býr við bág kjör  og enn annar hópur hefur varla fyrir brýnustu nauðsynjum.

Velferðarkerfið ekki nógu gott

  Velferðarkerfið,tryggingakerfið, á að vera það gott,að enginn þurfi að líða skort.Tryggingakerfið á að  miðast við þarfir henna verst settu. Ellilífeyrisþegar eiga t.d. að fá það mikinn lífeyri, að hann dugi fyrir framfærslukostnaði og tryggi það,að aldraðir geti lifað með reisn.Og dvalar-og hjúkrunarheimili eiga að sjá öldruðum fyrir það mörgum rýmum,að aðeins einn þurfi að búa í hverju herbergi eins og tíðkast á hinum Norðurlöndunum.Þegar bent er á vandann í dag þýðir ekkert fyrir ráðmenn,að  vitna í tölfræði og segja,að hér sé meira um stofnanir fyrir aldraða en í nálægum löndum.Það er ágætt að auka heimaþjónustu,heimilishjálp og heimahjúkrun en það leysir ekki vanda hjúkrunarheimilanna í dag. Við sendum ekki aldraðra,sjúka aftur inn á heimili sín.

10 þúsund hafa aðeins 110 þúsund á mán.

Að sjálfsögðu hafa ýmsir eldri borgarar góð efni og margir þeirra eiga íbúðir.En það er ekki unnt að gera kröfu til þess að eldri borgarar selji húsnæði sitt til þess að þeir geti framfleytt sér vegna þess,að almannatryggingar hafa brugðist. Almannatryggingar og lífeyrissjóðir eiga að duga fyrir sómasamlegri framfærslu í ellinni. Þriðjungur ellilífeyrisþega ( 10 þúsund manns hefur aðeins  113 þús kr. í tekjur á mánuði.( samanlagður lífeyrir úr almannatryggingum og lífeyrissjóði) Af þeirri upphæð eiga þeir að greiða allan framfærslukostnað sinn,þar á meðal húsnæði og skatta.Það lifir enginn sómasamlegu lífi af þessari upphæð. Hagstofan segir,að meðalframfærslukostnaður ( neysluútgjöld) einstaklings séu 167 þúsund kr. á mánuði  fyrir utan skatta.Það þýðir,að til þess að hafa fyrir þessum framfærslukostnaði og geta greitt skatta þarf lífeyririnn að vera  nokkuð yfir 200 þúsund kr. á mánuði( 230 þús. ) Það er langur vegur milli 113 þúsund kr. á mánuði og  þess framfærslukostnaðar sem Hagstofan  hefur reiknað út sem meðaltal fyrir einstaklinga.

Fær 80 þúsund á mánuði fyrir skatta

 Ellilífeyrisþegi,sem hefur engan lífeyrissjóð,sendi mér  launaseðil sinn frá Tryggingastofnun ríkisins.Hann hljóðaði svona:

Ellilífeyrir         21.999

Tekjutrygging   43.113

Tekjutryggingar-

Auki                  17.044

Samtals              82586

Af þessari  fjárhæð verður ellilífeyrisþeginn að greiða skatta.Allir sjá,að  ekki er unnt að lifa sómasamlegu lífi af  þessari fjárhæð.Þessi nánasarskömmtun  er til skammar enda hefur verið reiknað út að það vanti 17 þúsund kr. á mánuði upp á  að bæturnar nái því,sem þær hefðu átt að vera ef þær hefðu fylgt hækkun lágmarkslauna frá 1995.

 Ellilífeyrisþeginn,sem sendi mér launaseðilinn,sagði,að nota hefði átt hluta af símapeningunum til þess að hækka ellilífeyrinn.Síðan sagði hann: “ En ekki gekk það eftir. Heilbrigðisráðherra sagði,að það sem ákveðið hefði verið kæmi öllum landsmönnum til góða en spyrja má hvort nýr Landspítali eftir 10-15 ár  komi núverandi ellilífeyrisþegum til góða eða vegabætur eftir  5-10 ár. Svarið er  nei. Nú ætti ríkisstjórnin að koma saman til fundar og hækka almennan ellilífeyri í 120 þús. Kr. á mánuði og jafnfram ákveða að skattleysismörk verði 120 þús. Kr. “

Björgvin Guðmundsson

Birt í Blaðinu í nóv. 2005