Af hverju eru Sjálfstæðismenn alltaf að ráðast á Baug? Hafa fyrirtæki Baugs,eins og Bónus,misnotað aðstöðu sína á markaðnum?Hefur Bónus brotið samkeppnislög? Nei þvert á móti. Bónus hefur lækkað vöruverð meira á markaðnum en nokkur önnur smásöluverslun. Bónus hefur fært þjóðinni miklar kjarabætur í formi lægra vöruverðs.En hvers vegna er forustu Sjálfstæðisflokksins þá svo mjög í nöp við Baug og Bónus?Það er verðugt rannsóknarefni og það virðist enginn hafa svör við þeim spurningum..

Byrjuðu með tveir hendur tómar

Þjóðin þekkir orðið söguna um upphaf Bónus.Jóhannes Jónsson kaupmaður stofnaði Bónus með tvær hendur tómar og með dugnaði og eljusemi tókst honum að byggja upp öflugt smásölufyrirtæki.Menn þekkja framhaldið,sameiningu Bónus og Hagkaupa og stofnun Baugs  en íslenski hluti Baugs heitir nú Hagar.Baugur gerði útrás til Bretlands og hefur náð þar undraverðum árangri ekki síst fyrir störf sonar Jóhannesar,Jóns Ásgeirs.Menn hefðu talið,að  ekki síst Sjálfstæðismenn mundu fagna velgengni Baugs.Sjálfstæðisflokkurinn hefur jú alltaf predikað frelsi einstaklingsins og að einkafyrirtæki ættu að fá að hagnast.Þess vegna  skilur enginn hvers vegna forusta Sjálfstæðisflokksins ræðst á Baug og er óánægð með velgengni fyrirtækisins.

Gleymdist að fá leyfi?

Mér kemur í hug,að ef til vill hafi forusta Sjálfstæðisflokksins snúist gegn Baugi þegar Jón Ásgeir og Jón Ólafsson keyptu hlut í Fjárfestingarbanka atvinnulífsins (FBA)  á sínum tíma.Þá predikaði forusta Sjálfstæðisflokksins, að eignaraðild að FBA ætti að vera dreifð.En þeir Jón Ásgeir og Jón Ólafsson fóru ekki eftir þeim boðskap, heldur keyptu 20% í bankanum, ef ég man rétt.Og það sem verra var: Þeir gleymdu að fá  leyfi hjá forustu Sjálfstæðisflokksins fyrir þessum kaupum! Þetta er að vísu langsótt skýring en mér kemur ekkert annað í hug.Ég held,að Sjálfstæðisflokkurinn hafi aldrei fyrirgefið Jónunum þetta.

 Ekki sama hverjir efnast

Að áliti Sjálfstæðisflokksins er ekki sama hverjir efnast á atvinnurekstri.Nokkrir aðilar hafa efnast vel á atvinnurekstri undanfarin ár en Sjálfstæðisflokkurinn hefur ekki ráðist á neinn þeirra eins og Baug.Og þegar “Kolkrabbinn” var í fullu fjöri og átti stærstu fyrirtækin á Íslandi þá kvartaði Sjálfstæðisflokkurinn ekki. Sjálfstæðisflokkurinn gerði engar athugasemdir við rekstur Eimskips enda þótt það fyrirtæki hefði markaðsráðandi stöðu á markaðnum.Eftirlitsstofnanir voru ekki inni á gafli þar á hverjum  degi.Mikil eignatengsl voru milli Eimskips,Flugleiða og Sjóvá-Almenna Forusta Sjálfstæðisflokksins kvartaði ekki yfir því Þar voru “réttir” auðmenn við völd.Sjálfstæðismenn áttu öll helstu fjölmiðlafyrirtækin,Morgunblaðið,DV og Stöð 2.Sjálfstæðismenn gerðu engar athugasemdir við það.Það var ekki fyrr en Baugur keypti Fréttablaðið,að Sjálfstæðisflokkurinn fékk málið um eignarhald á fjölmiðlum. Olíufélögin eru uppvís að ólöglegu samráði um útboð og verðlagningu.Sjálfstæðisflokkurinn hefur lítið gagnrýnt það. Og þannig mætti áfram telja.Engar athugasemdir eru gerðar við fyrirtæki,sem eru Sjálfstæðisflokknum þóknarleg.En af einhverjum ástæðum er Baugur ekki í þeirra hópi.Hafa þeir Bónusfeðgar þó báðir verið í Sjálfstæðisflokknum.

Það virðast ekki aðeins vera til góðir og slæmir auðmenn heldur einnig góðir og slæmir Sjálfstæðismenn!

Bónus hefur ekki misnotað aðstöðu sína

Ekki er ástæða til þess að gera athugasemdir við stór og jafnvel markaðsráðandi fyrirtæki,ef þau misnota ekki aðstöðu sína.Það er ekki unnt að banna fyrirtækjunum að stækka.

Þegar Baugur keypti 10-11 verslanirnar jókst markaðshlutdeild Bónus á matvörumarkaði um 7-8%. Samkeppnisyfirvöld töldu þá aukningu ekki það mikla,að það réttlæti íhlutun þeirra um yfirtökuna á 10-11.Samkeppnisyfirvöld hafa ekki til þessa orðið þess vör,að Bónus hafi misnotað markaðsstöðu sína á matvörumarkaðnum  enda þótt Bónus sé mjög stór þar.Samkeppni er mikil á þessum markaði og neytendur veita fyrirtækjunum mikið aðhald. Bónus hefur notið mikilla vinsælda neytenda enda ávallt með lægsta vöruverðið.

Jafnrétti ríki á markaðnum

Stór fyrirtæki verða að sæta eftirliti eftirlitsstofnana,fjármálaeftirlits,samkeppnisyfirvalda,og skattayfirvalda. Baugur og Bónus verða að sjálfsögðu að sæta slíku eftirliti og fara að leikreglum. Það hafa þau gert.En það má ekki mismuna fyrirtækjum. Svo virðist sem Baugur hafi sætt ofsóknum yfirvalda.Er það mjög slæmt og á ekki að líðast. Ef yfirvöld halda áfram árásum á Baug án tilefnis er hætt við að fyrirtækið fari með starfsemi sína úr landi. Það yrðu mikill skaði fyrir Ísland.

Björgvin Guðmundsson

Birt í Fréttablaðinu 29.júní  2004